Οι καταβασίες και ο ιαμβικός κανόνας των Χριστουγέννων

Οι καταβασίες των Χριστουγέννων (αρχαίο κείμενο και μετάφραση)

 

 Φωτο: Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Καρέα (από το Διαδίκτυο)

ΠΗΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Καταβασίες είναι τα τροπάρια των "ειρμών", δηλ. εκείνα που δίνουν τη μουσική στα υπόλοιπα κάθε ωδής, κάθε ενότητας των "κανόνων", του κυριότερου μουσικού έργου που ψάλλεται στις εορτές του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων στην Ορθόδοξη Εκκλησία. 
Σε σχετικό λήμμα της Βικιπαίδειας συνοψίζονται τα ακόλουθα:

Με την ονομασία καταβασίες φέρονται ύμνοι της Ορδοθόξου χριστιανικής εκκλησίας που ψάλλονται στον Όρθρο.
Ονομάζονται καταβασίες εκ του γεγονότος ότι τα παλιά χρόνια, οι ψάλτες κατέβαιναν από τα στασίδια τους και έψαλλαν τους ύμνους αυτούς στο μέσο του Ναού. Η παλαιά αυτή παράδοση, δηλαδή το να ψάλλονται οι καταβασίες στο μέσον του Ναού, έχει σήμερα εκλείψει.
Οι καταβασίες είναι οι ειρμοί των Κανόνων των δεσποτικών και θεομητορικών εορτών. Εάν ψαλλεί ολόκληρος ο Κανόνας, τότε στο τέλος κάθε ωδής ψάλλεται ξανά ο ειρμός ως καταβασία. Αν δεν ψαλλεί ολόκληρος ο κανόνας, τότε οι καταβασίες ψάλλονται όλες μαζί μετά την ανάγνωση του Συναξαρίου. Εάν δεν υπάρχει εορτή μπορεί να παραλειφθούν όλες, εκτός δύο: την 8η καταβασία, που ψάλλεται μετά το Συναξάριον και την 9η καταβασία, που ψάλλεται μετά την 9η ωδή της Θεοτόκου.

Οι καταβασίες διακρίνονται σε δύο είδη από άποψη μέλους:

1. οι σύντομες καταβασίες, καλούμενες και ειρμολογικές, που διακρίνονται από το μεγάλο και πλούσιο ρυθμικό μέλος τους και
2. οι αργές καταβασίες, που χαρακτηρίζονται για το τεχνικότερο μέλος τους.

Όλες οι καταβασίες συμπεριλαμβάνονται σε ειδικό βιβλίο με βυζαντινή σημειογραφία, που ονομάζεται "Ειρμολόγιο". Πρώτος που εξέδωσε συγκεντρωτικά τις αργές καταβασίες ήταν ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος και τις σύντομες ο μαθητής του Πέτρος ο Βυζάντιος.

"Ν": Τα Χριστούγεννα ψάλλονται δύο κανόνες, ένας "πεζός" και ένας "ιαμβικός", δηλ. με συγκεκριμένο ποιητικό μέτρο (ιαμβικό στίχο). Ο πεζός κανόνας (ο πιο γνωστός) είναι ποίημα του αγίου Κοσμά του Μελωδού, ενώ ο ιαμβικός είναι του αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού. Οι κορυφαίου αυτοί ποιητές και μουσικοί του 8ου αιώνα ήταν θετοί αδελφοί.
Για το θέμα διαβάζουμε (Η άλλη όψις):

«…Τὴν πίστη, τὴν ἐμπειρία, τὴν θεολογία καὶ τὴν εὐφρόσυνη ἐξύμνηση αὐτῆς τῆς πραγματικότητας, τοῦ Μυστηρίου δηλαδὴ τῆς θείας Ἐνανθρωπήσεως, περιέχουν οἱ δύο Ἀσματικοὶ Κανόνες τῶν Χριστουγέννων. Μαζὶ μὲ ὅλο τὸ σῶμα τῆς προχριστουγεννιάτικης ὑμνογραφίας, ποὺ ἔχει παραγάγει ὁ ἄφθαστος ποιητικὸς κάλαμος καὶ ὁ βαθὺς θεολογικὸς στοχασμὸς τῶν ἱερῶν Ὑμνο­γράφων, οἱ δύο Κανόνες τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως βοηθοῦν στὴν καλύτερη προσοικείωση τῶν δωρεῶν τῆς Σαρκώσεως.
Ὁ ἕνας Κανὼν εἶναι ὁ πεζός, ποίημα τοῦ Ἁγ. Κοσμᾶ τοῦ Μελωδοῦ (685-750 περ.), ὁ ὁποῖος ἔχει γράψει ὅλους τοὺς Κανόνες τῆς Μ. Ἑβδομάδος καὶ ἑπτὰ Κανόνες σὲ ἰσάριθμες Δεσποτικὲς ἑορτές. Καὶ ὁ ἄλλος Κανὼν εἶναι ὁ ἰαμβικός, ποίημα τοῦ ἁγ. Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ (680-754 περ.) μεγάλου θεολόγου καὶ οἰκουμενικοῦ Διδασκάλου, ὁ ὁποῖος ἐκτὸς τῶν θεολογικῶν ἔργων του συνέθεσε 14 Κανόνες -ἄλλωστε εἶναι ἕνας ἀπὸ τοὺς εἰσηγητὲς τοῦ ποιητικοῦ εἴδους τῶν Κανόνων- καὶ θεωρεῖται ὁ κατ᾽ ἐξοχὴν συντάκτης τῆς Ὀκτωήχου (ὕμνοι τῶν Ἑσπερινῶν καὶ Ὄρθρων τῶν Κυριακῶν στὸ βιβλίο τῆς Παρακλητικῆς).
Γι᾽ αὐτοὺς τοὺς Κανόνες τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως ὁ Φώτης Κόντογλου γράφει: 

“… Διάβαζα τ᾿ ἀρχαῖα τροπάρια, καὶ βρισκόμουνα σὲ μιὰ κατάσταση ποὺ δὲν μπορῶ νὰ τὴ μεταδώσω στὸν ἄλλον. Πρὸ πάντων ὁ ἰαμβικὸς Κανόνας ‘Ἔσωσε λαόν’, μὲ κεῖνες τὶς παράξενες καὶ μυστηριώδεις λέξεις, μ᾿ ἔκανε νὰ θαρρῶ πὼς βρίσκουμαι στὶς πρῶτες μέρες τῆς δημιουργίας, ὅπως ἦταν πρωτόγονη ἡ φύση ποὺ μ᾿ ἔζωνε, ὁ θεόρατος βράχος, ποὺ κρεμότανε ἀπάνω ἀπὸ τὴ μικρὴ ἐκκλησιά, ἡ θάλασσα, τ᾿ ἄγρια δέντρα καὶ τὰ χορτάρια, οἱ καθαρὲς πέτρες, τὰ ρημονήσια ποὺ φαινότανε πέρα στὸ πέλαγο, ὁ παγωμένος βοριὰς ποὺ φυσοῦσε κ᾿ ἔκανε νὰ φαίνουνται ὅλα κατακάθαρα, τ᾿ ἀρνιὰ ποὺ βελάζανε, οἱ τσομπάνηδες ντυμένοι μὲ προβιές, τ᾿ ἄστρα ποὺ λάμπανε σὰν παγωμένες δροσοσταλίδες τὴ νύχτα! Ὅλα τά ᾽βλεπα μέσ᾿ ἀπὸ τοὺς χριστουγεννιάτικους ὕμνους, μέσ᾿ ἀπὸ τὰ ἰαμβικὰ ἐκεῖνα ἀποκαλυπτικὰ λόγια, σὰν καὶ τοῦτα: ‘Ἄγων ἅπαντας, πρὸς σέλας ζωηφόρον Θεὸς πεφυκώς, ἐκ πυλῶν ἀνηλίων’, ‘ἥκεις πλανῆτιν, πρὸν νομὴν ἐπιστρέφων τὴν ἀνθοποιόν, ἐξ ἐρημαίων λόφων’. Αὐτοὶ οἱ ἐρημαῖοι λόφοι, σὰν τὸ βουνὸ ποὺ ζοῦσα πάνω του, τί μυστικὸ ἀντίλαλο εἴχανε μέσα στὴν ψυχή μου! Ὤ, τί εἶναι αὐτὴ ἡ γλῶσσα! Λόγια εἶναι αὐτὰ ἢ ἀντιφεγγίσματα ἀπὸ ἕναν ἄλλον κόσμο, γεμάτον ἀπὸ τὴ μυστικὴ φωτοχυσία τῆς ἀθανασίας! … Πῶς νὰ μεταφράσω αὐτὰ τὰ ἀμετάφραστα;”.

Ἀλλὰ αὐτὰ τὰ ἀρχαῖα τροπάρια μὲ τὶς μυστηριώδεις λέξεις κρύβουν τὸ μυστήριο τῆς Ἐνανθρωπήσεως καὶ χρειάζεται ὑποβοηθητικὴ ἑρμηνευτικὴ ἀπόδοση, ὥστε τὸ περιεχόμενό τους νὰ καταστεῖ προσιτὸ σὲ ὅσους δυσκολεύονται. Χρειάζεται ἑρμηνεία, ὄχι μετάφραση, γιατί ἡ μετάφραση «σκέτη» ἀδυνατεῖ νὰ μεταδώσει τὸ νόημά τους. Ὅπως παλιότερα ἔχουμε ὑποστηρίξει, “χρειάζεται πρωτίστως ἑρμηνεία θεολογική, ἱστορική, πραγματολογικὴ τὶς περισσότερες φορές, στὰ λειτουργικὰ κείμενα. Ἀπαιτεῖται γιὰ ἕνα τεράστιο ὄγκο δεδομένων διερμηνεία καὶ ἐξήγηση, ὥστε ἀκόμα καὶ οἱ ‘κατανοητές’, ἤδη μεταφρασμένες, λέξεις νὰ μεταδίδουν πραγματικὰ ἕνα κατανοητὸ μήνυμα”.
Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης (1749-1809), ὁ “θεόπνους διδάσκαλος τῆς εὐσεβείας” ἔχει ἑρμηνεύσει μὲ ἐκτενῆ θεολογικὴ καὶ φιλολογικὴ ἑρμηνεία ὅλους τοὺς ἀσματικοὺς Κανόνες τῶν Δεσποτικῶν καὶ Θεομητορικῶν ἑορτῶν. Καὶ μάλιστα γιὰ τοὺς δύο τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως σημειώνει χαρακτηριστικά: 

“Καθὼς γὰρ οἱ Ἄγγελοι πρότερον κατ’ αὐτὴν τὴν νύκτα τῆς Γεννήσεως τοῦ Κυρίου, ἐξήγησαν εἰς τοὺς ποιμένας καὶ ἀγροίκους ἀνθρώπους τὸ παράδοξον τοῦτο Μυστήριον, οὕτω καὶ ἡμεῖς θέλομεν ἐξηγήση εἰς τοὺς Χριστιανούς, οἱ ὁποῖοι εἶναι ἀγροικότεροι εἰς τὴν κατανόησιν τῶν γλαφυροτέρων ρημάτων καὶ νοημάτων”.

Ἡ ἐξήγηση καὶ ἑρμηνεία αὐτὴ εἶναι ἀπαραίτητη γιὰ τὴν πρόσ­βαση στὰ νοήματα ἀλλὰ δὲν ταυτίζεται μὲ τὴν «μετάφραση τῶν λειτουργικῶν κειμένων», ποὺ μερίδα θεολόγων ἀθεολογήτως ἐπιδιώκει καὶ μὲ ἰδιότυπο πεῖσμα προωθεῖ. Ἡ ἑρμηνευτικὴ ἀπόδοση χρησιμοποιεῖται γιὰ βοήθημα. Δὲν ἀντικαθιστᾶ οὔτε ἐκτοπίζει τὰ παραδεδομένα λειτουργικὰ καὶ ὑμνολογικὰ κείμενα. Κι ὅταν ἐπιτελέσει τὸ ἔργο της, δηλαδὴ νὰ ἐξηγήσει, ἐπιστρέφει ἥσυχα καὶ ταπεινὰ στὴν θέση της χωρὶς ἄλλες διεκδικήσεις» […]

Περισσότερα για το τι είναι ο κανόνας, εδώ. Ολόκληρος ο Όρθρος των Χριστουγέννων (όπου ψάλλονται όλα αυτά) εδώ.
Και τώρα οι καταβασίες των Χριστουγέννων. Παρατίθενται πρώτα στο πρωτότυπο (αρχαίο κείμενο, του 8ου αι. μ.Χ.) οι καταβασίες και των δύο κανόνων (ανά μία ωδή) και κατόπιν και οι δύο πάλι σε μετάφραση.

Διακόνημα, Παπαροκάδες  

Ωδή α’

Χριστός γεννάται δοξάσατε• Χριστός εξ ουρανών απαντήσατε• Χριστός επί γης υψώθητε. Άσατε τω Κυρίω πάσα η γη, και εν ευφροσύνη, ανυμνήσατε λαοί, ότι δεδόξασται.

Έσωσε λαόν, θαυματουργών Δεσπότης,
Υγρόν θαλάσσης κύμα, χερσώσας πάλαι.
Εκών δε τεχθείς, εκ Κόρης τρίβον βατήν,
Πόλου τίθησιν ημίν• ον κατ’ ουσίαν,
Ίσόν τε Πατρί, και βροτοίς δοξάζομεν.

Μετάφραση

Ο Χριστός γεννάται, δοξολογήσατε Αυτόν. Χριστός ο Θεός από τους ουρανούς κατέβη, προϋπαντήσατε Αυτόν. Χριστός πάνω στη γη φάνηκε, άνθρωποι υψωθήτε απ’ τα γήινα προς τα ουράνια. Όλοι οι λαοί της γης ψάλατε άσματα στον Κύριο και με ευφροσύνη υμνήσατε Αυτόν που είναι δοξασμένος.

Έσωσε ο Κύριός μας τον παλαιό καιρό τον Ισραηλίτικο λαό θαυματουργικά με το που μετέβαλε το υγρό κύμα της θάλασσας σε στεριά. Και τώρα πάλι με την εκούσια γέννησή Του από την Παρθένο, έκαμε ευκολοδιάβατο σε μας το δρόμο για τον Ουρανό. Αυτόν λοιπόν, που είναι στην ουσία ίσος και με τον Θεό Πατέρα ως Θεός και με μας τους ανθρώπους, δοξολογούμε.

Ωδή γ’

Τω προ των αιώνων, εκ Πατρός γεννηθέντι αρρεύστως Υιώ, και επ’ εσχάτων εκ Παρθένου, σαρκωθέντι ασπόρως, Χριστώ τω Θεώ βοήσωμεν• Ο ανυψώσας το κέρας ημών, Άγιος ει Κύριε.

Νεύσον προς ύμνους, οικετών ευεργέτα,
Εχθρού ταπεινών, την επηρμένην οφρύν,
Φέρων τε παντεπόπτα, της αμαρτίας
Ύπερθεν ακλόνητον, εστηριγμένους,
Μάκαρ μελωδούς, τη βάσει της πίστεως.

Μετάφραση

Στον Υιό του Θεού, που προαιώνια γεννήθηκε, χωρίς να μεταβληθεί η ουσία του, από τον Θεό Πατέρα και που στις έσχατες ημέρες πήρε και την ανθρώπινη σάρκα από την Παρθένο Μαρία, χωρίς σπέρμα ανδρός, στον Χριστό τον Θεό ας αναφωνήσουμε:
Κύριε, Συ, που ανύψωσες και μεγάλυνες τη δύναμή μας, είσαι άγιος.

Θεέ, ο ευεργέτης μας, προσδεξε με συμπάθεια τους ύμνους των δούλων Σου, ταπεινώνοντας της αλαζονική έπαρση του εχθρού-διαβόλου και απαλλάσσοντας τους υμνητές Σου, μακάριε παντεπόπτη, από την αμαρτία, ακλόνητα στηριγμένους στο θεμέλιο της πίστεως.

Ωδή δ’

Ράβδος εκ της ρίζης Ιεσσαί, και άνθος εξ αυτής, Χριστέ, εκ της Παρθένου ανεβλάστησας, εξ όρους ο αινετός, κατασκίου δασέος• ήλθες σαρκωθείς εξ απειράνδρου, ο άυλος και Θεός. Δόξα τη δυνάμει Σου Κύριε.

Γένους βροτείου, την ανάπλασιν πάλαι,
Άδων προφήτης, Αββακούμ προμηνύει,
Ιδείν αφράστως, αξιωθείς τον τύπον•
Νέον βρέφος γαρ, εξ όρους της Παρθένου,
Εξήλθε λαών, εις ανάπλασιν Λόγος.

Μετάφραση
Από το γένος του Ιεσσαί βλάστησε κλαδί, η Παρθένος, και απ’ αυτήν ως άνθος βγήκες Χριστέ. Ήρθες Συ ο άυλος Θεός, που απ’ όλους δοξάζεσαι και σαρκώθηκες από την κόρη που δεν είχε έρθει σε σαρκική συνάφεια με άνδρα, σαν από βουνό με βαθύσκιωτο αδιαπέραστο δάσος. Δόξα γι’ αυτό στη δύναμή Σου, Κύριε.

Την αναγέννηση του ανθρωπίνου γένους προφητεύει ψάλλοντας τον παλαιό καιρό ο προφήτης Αββακούμ, όταν αξιώθηκε να δει, με τρόπο ακατανόητο, αυτήν νοερά. Γιατί πράγματι παράδοξο βρέφος, ο Λόγος του Θεού, βγήκε από το κατάσκιο βουνό, την Παρθένο, για να αναγεννήσει την ανθρωπότητα.

Ωδή ε’
Θεός ων ειρήνης, Πατήρ οικτιρμών, της μεγάλης βουλής Σου τον Άγγελον, ειρήνην παρεχόμενον, απέστειλας ημίν• όθεν θεογνωσίας, προς φως οδηγηθέντες, εκ νυκτός ορθρίζοντες, δοξολογούμέν Σε, Φιλάνθρωπε.

Εκ νυκτός έργων, εσκοτισμένης πλάνης,
Ιλασμόν ημίν, Χριστέ τοις εγρηγόρως,
Νυν Σοι τελούσιν, ύμνον ως ευεργέτη,
Έλθοις πορίζων, ευχερή τε την τρίβον,
Καθ’ ην ανατρέχοντες, εύροιμεν κλέος.

Μετάφραση

Θεέ μας που είσαι Θεός της ειρήνης και φιλάνθρωπος Πατέρας, μας έστειλες τον Υιόν Σου τον Μονογενή, Αγγελιοφόρο της μεγάλης και προαιώνιας απόφασής Σου, που προσφέρει σε μας την ειρήνη με Σένα. Γι’ αυτό κι εμείς, τα έθνη, που από την πλάνη οδηγηθήκαμε στο φως της γνώσεως του αληθινού Θεού, από το σκοτάδι της ασέβειας, που βρισκόμαστε πριν, τώρα, στη χαραυγή της νέας ζωής της πίστεως, Σε δοξολογούμε, φιλάνθρωπε Κύριε.

Σε εμάς, τους σκοτισμένους απ’ τα ζοφερά έργα της πλανεύτρας αμαρτίας, τώρα που αναμέλπουμε με πλήρη συναίσθηση ύμνο σε Σένα ως ευεργέτη Χριστέ, έλα προσφέροντας την εξιλέωση και καθιστώντας εύκολο το δρόμο της αρετής, πάνω στον οποίο τρέχοντας, άμποτε να βρούμε τη δόξα του Ουρανού.

Ωδή ς’

Σπλάγχνων Ιωνάν, έμβρυον απήμεσεν, ενάλιος θηρ, οίον εδέξατο• τη Παρθένω δε, ενοικήσας ο Λόγος, και σάρκα λαβών, διελήλυθε φυλάξας αδιάφθορον• ης γαρ ουχ υπέστη ρεύσεως, την τεκούσαν κατέσχεν απήμαντον.

Ναίων Ιωνάς, εν μυχοίς θαλαττίοις,
Ελθείν εδείτο, και ζάλην απαρκέσαι.
Νυγείς εγώ δε, τω τυραννούντος βέλει,
Χριστέ προσαυδώ, τον κακών αναιρέτην,
Θάττον μολείν Σε, της εμής ραθυμίας.

Μετάφραση

Από τα σπλάχνα του το θαλάσσιο κήτος σαν έμβρυο απέβαλε τον Ιωνά σώο και αβλαβή, όπως τον δέχτηκε. Το ίδιο και ο Μονογενής Λόγος του Θεού, αφού κατοίκησε στην κοιλιά της Παρθένου και πήρε σάρκα, πέρασε από την πανάχραντη μήτρα της, διαφυλάξας αυτή αδιάφθορη. Πράγματι επειδή δεν συνέβη μεταβολή στη μήτρα αυτή που Τον γέννησε, παρθένο τη διατήρησε.

Ο προφήτης Ιωνάς μέσα στο βυθό της θάλασσας παρακαλούσε να έρθει σε Εσένα Κύριε και να του απομακρύνεις τη ζάλη και τον κίνδυνο του θανάτου. Εγώ όμως, πληγωμένος από το βέλος του τυράννου-διαβόλου απευθύνομαι σ’ Εσένα τον καταλύτη των κακών, Χριστέ, όσο πιο γρήγορα να έρθεις σε μένα, προτού με κυριεύσει η ραθυμία μου.

Ωδή ζ’

Οι Παίδες, ευσεβεία συντραφέντες, δυσσεβούς προστάγματος καταφρονήσαντες, πυρός απειλήν ουκ επτοήθησαν, αλλ’ εν μέσω της φλογός, εστώτες έψαλλον• Ο των πατέρων, Θεός ευλογητός ει.

Τω παντάνακτος, εξεφαύλισαν πόθω,
Άπλητα θυμαίνοντος, ηγκιστρωμένοι,
Παίδες τυράννου, δύσθεον γλωσσαλγίαν•
Οις είκαθε πυρ, άσπετον τω Δεσπότη,
Λέγουσιν• Εις αιώνας ευλογητός ει.

Μετάφραση

Οι Τρεις άγιοι Παίδες, που ανατράφηκαν με την ευσέβεια στο Θεό, περιφρόνησαν την ασεβή βασιλική διαταγή και δεν τρόμαξαν από την απειλή της φωτιάς, αλλά, ενώ στέκονταν μέσα στις φλόγες, έψελναν, Συ, ο Θεός των Πατέρων μας, είσαι άξιος να υμνείσαι.

Από τον πόθο και την αγάπη του παμβασιλέως Θεού κυριευμένοι οι Τρεις Παίδες, περιφρόνησαν την ασεβή βλασφημία του τυράννου, ασυγκράτητα οργισμένου εναντίον τους. Γι’ αυτό υποχώρησε η σφοδρή φωτιά μπροστά σ’ αυτούς, που στον Δεσπότη Θεό έψελναν, ευλογημένος είσαι στους αιώνες.

Ωδή η’
Θαύματος υπερφυούς η δροσοβόλος, εξεικόνισε κάμινος τύπον• ου γαρ ους εδέξατο φλέγει νέους, ως ουδέ πυρ της Θεότητος, Παρθένου ην υπέδυ νηδύν• διο ανυμνούντες αναμέλψωμεν• Ευλογείτω, η κτίσις πάσα τον Κύριον, και υπερυψούτω, εις πάντας τους αιώνας.

Μήτραν αφλέκτως, εικονίζουσι Κόρης,
Οι της παλαιάς, πυρπολούμενοι νέοι,
Υπερφυώς κύουσαν, εσφραγισμένην.
Άμφω δε δρώσα, θαυματουργία μια,
Λαούς προς ύμνον, εξανίστησι Χάρις.

Μετάφραση

Το υπερφυσικό θαύμα της ενανθρωπήσεως του Θεού, προεικόνιζε εκείνη η κάμινος στη Βαβυλώνα που ανέδιδε δροσιά, γιατί δεν κατέκαυσε τους νέους που ρίχτηκαν μέσα σ’ αυτή, όπως και το πυρ της Θεότητος δεν κατέκαυσε την κοιλία της Παρθένου μέσα στην οποία ήρεμα εισχώρησε, γι’ αυτό και εμείς ας ψάλλουμε αναφωνώντας, όλα τα δημιουργήματα υμνείτε τον Κύριο και υψώνετε Αυτόν υπεράνω κάθε ανθρωπίνου μεγαλείου σ’ όλους τους αιώνες.

Οι Τρεις Νέοι της Παλαιάς Διαθήκης, που μέσα στο καμίνι της φωτιάς πυρπολούνταν χωρίς να καίγονται, προεικονίζουν τη μήτρα της Κόρης, που με υπερφυσικό τρόπο κυοφόρησε τον Χριστό παραμένοντας σφραγισμένη (Παρθένος). Αυτή η χάρη του Θεού, που ενήργησε με μια θαυματουργική δύναμη τα δύο αυτά θαύματα, διεγείρει τους πιστούς σε δοξολογία.

Ωδή θ’

Μεγάλυνον ψυχή μου, την Τιμιωτέραν, και ενδοξοτέραν, των άνω στρατευμάτων.
Μυστήριον ξένον, ορώ και παράδοξον• ουρανόν το σπήλαιον• θρόνον, χερουβικόν την Παρθένον• την φάτνην χωρίον, εν ω ανεκλίθη ο αχώρητος, Χριστός ο Θεός• ον ανυμνούντες μεγαλύνομεν.

Στέργειν μεν ημάς, ως ακίνδυνον φόβω,
Ράον σιωπήν• τω πόθω δε Παρθένε,
Ύμνους υφαίνειν, συντόνως τεθηγμένους,
Εργώδές εστιν• αλλά και Μήτηρ σθένος,
Όση πέφυκεν, η προαίρεσις δίδου.

Μετάφραση

Παράδοξο και ακατανόητο θαύμα ατενίζω. Το σπήλαιο λαμπρό ουρανό, την Παρθένο θρόνο Χερουβικό, τη φάτνη τόπο όπου αναπαύτηκε ο Χριστός, που ως Θεός δεν περιορίζεται σε υλικό χώρο. Αυτόν λοιπόν ανυμνώντας εμείς οι πιστοί δοξάζουμε με μεγάλη δόξα.

Το ν’ αρκεστούμε από φόβο στη σιωπή, που είναι κάτι ακίνδυνο, είναι πιο εύκολο για μας, ενώ το να συνθέτουμε για Σένα, Παρθένε, ύμνους τεχνουργημένους αρμονικά, παρασυρμένοι από τον πόθο για Σένα, είναι επίπονο και επικίνδυνο. Αλλά Εσύ, Μητέρα, δίνε μας τόση δύναμη όση είναι η προαίρεσή μας (για να σε υμνήσουμε)

Ο Ιαμβικός Κανόνας των Χριστουγέννων

Όρθρος
Εστία Πατερικών Μελετών

Στά πλαίσια τῶν Φιλολογικῶν καί Θεολογικῶν μαθημάτων τῆς Ἑστίας Πατερικῶν Μελετῶν, τήν Πέμπτη 17 Δεκεμβρίου καί ὥρα 19:00 στήν αἴθουσα ἐκδηλώσεων τοῦ Δημαρχείου Ἀμαρουσίου πραγματοποιήθηκε ὁμιλία ἀπό τόν φιλόλογο κ. Κων/νο Γανωτή μέ θέμα: « Ὁ ἰαμβικός κανόνας τῶν Χριστουγέννων ».

Ἑρμηνεία στὸν Χριστουγεννιάτικο Ἰαμβικὸ Κανόνα

Ἰωάννου τοῦ Δαμασκηνοῦ

(διασκευὴ ἀπὸ τὸ ἑορτοδρόμιο Νικοδήμου τοῦ Ἁγιορείτου)

 

Ὠδὴ α´.
Ἔσωσε λαόν, θαυματουργῶν   Δεσπότης Ὑγρὸν θαλάσσης, κῦμα χερσώσας πάλαι. Ἑκὼν δὲ τεχθεὶς ἐκ Κόρης, τρίβον βατὴν Πόλου τίθησιν ἡμῖν· ὃν κατ᾿ οὐσίαν Ἶσόν τε Πατρί, καὶ βροτοῖ δοξάζομεν.	Ὁ Δεσπότης Θεὸς Λόγος ποὺ ἔσωσε τότε   θαυματουργικὰ τὸν λαὸ τοῦ Ἰσραήλ (ἀπὸ τὴν τυραννία τοῦ Φαραώ), μετατρέποντας   σὲ χέρσο τὸ κύμα τῆς Ἐρυθρᾶς θάλασσας, συγκατένευσε τώρα νὰ σαρκωθεῖ καὶ νὰ   γεννηθεῖ ἀπὸ Παρθένο Κόρη, κάνοντας βατὸ σὲ ἐμᾶς τὸν δρόμο τοῦ Οὐρανοῦ. Ἂς   δοξάσουμε Αὐτὸν ποὺ εἶναι τέλειος Θεὸς καὶ τέλειος Ἄνθρωπος.
Ἤνεγκε γαστήρ,   ἡγιασμένη Λόγον Σαφῶς ἀφλέκτῳ, ζωγραφουμένη βάτῳ Μιγέντα μορφῇ, τῇ βροτησίᾳ Θεὸν Εὔας τάλαιναν, νηδὺν ἀρᾶς τῆς πάλαι Λύοντα πικρᾶς· ὃν βροτοὶ δοξάζομεν.	Ἡ ἁγιασμένη κοιλία τῆς Θεομήτορος, ποὺ   μὲ σαφήνεια προτυπώνεται ἀπὸ τὴν ἄφλεκτη βάτο, χώρεσε καὶ βάσταξε τὸν Λόγο   τοῦ Πατρός, ποὺ πῆρε ἀνθρώπινη σάρκα γιὰ νὰ λύσει τὴν ταλαίπωρο κοιλία τῆς   Εὔας ἀπὸ τὴν παλιὰ ἐκείνη κατάρα*. Αὐτὸν ἂς δοξάσουμε οἱ ἄνθρωποι. *«Πληθύνων πληθυνῶ τὰς λύπας σου καὶ τὸν   στεναγμόν σου· ἐν λύπαις τέξῃ τέκνα» (Γεν. γ´ 16).
Ἔδειξεν ἀστήρ, τὸν πρὸ   ἡλίου Λόγον Ἐλθόντα παῦσαι, τὴν ἁμαρτίαν Μάγοις Σαφῶς πενιχρόν, εἰς σπέος τὸν συμπαθῆ Σὲ σπαργάνοις ἑλικτόν· ὃν γεγηθότες Ἶδον τὸν αὐτόν, καὶ βροτὸν καὶ Κύριον.	Ἔδειξε καθαρὰ στοὺς Μάγους ὁ ἀστέρας τὸν   (ἄναρχο) Λόγο, ποὺ ὑπῆρξε πρὶν κι ἀπὸ αὐτὸν τὸν ἥλιο, καὶ ἦρθε νὰ παύσει τὴν   ἁμαρτία. Σὲ Σένα τὸν φιλάνθρωπο, τυλιγμένο σὲ σπάργανα μέσα στὸ πενιχρὸ   σπήλαιο, ἀναγνώρισαν οἱ Μάγοι καὶ Κύριο καὶ ἄνθρωπο, στὸ ἴδιο πρόσωπο.
Ὠδὴ γ´.
Νεῦσον πρὸς ὕμνους, οἰκετῶν Εὐεργέτα Ἐχθροῦ ταπεινῶν, τὴν ἐπηρμένην ὀφρύν· φέρων τε παντεπόπτα, τῆς ἁμαρτίας Ὕπερθεν ἀκλόνητον, ἐστηριγμένους Μάκαρ μελῳδούς, τῇ βάσει τῆς πίστεως.	Δέξου, στῆσε τὸ αὐτί σου στοὺς ὕμνους   ποὺ ψέλνουμε ἐμεῖς οἱ δοῦλοι σου, Εὐεργέτη, καὶ ταπείνωσε τὸ ἀνασηκωμένο φρῦδι   τοῦ ἐχθροῦ (τὴν ἀλαζονεία τοῦ διαβόλου) ὑψώνοντας, Ἐσύ ποὺ τὰ βλέπεις ὅλα,   ἐμᾶς τοὺς ὑμνωδούς σου, ἀπάνω ἀπὸ τὴν ἁμαρτία, στηριγμένους ἀκλόνητα στὸ  ἀσάλευτο θεμέλιο τῆς πίστεως.
Νύμφης πανάγνου, τὸν πανόλβιον τόκον Ἰδεῖν ὑπὲρ νοῦν, ἠξιωμένος χορὸς Ἄγραυλος ἐκλονεῖτο, τῷ ξένῳ τρόπῳ· Τάξιν μελῳδοῦσάν τε, τῶν Ἀσωμάτων Ἄνακτα Χριστόν, ἀσπόρως σαρκούμενον.	Ὁ χορὸς τῶν ποιμένων ποὺ ξαγρυπνοῦσε   στοὺς ἀγρούς, συγκλονίστηκε ἀπὸ τὸν παράδοξο καὶ θαυμαστὸ τρόπο τοῦ   μυστηρίου, γιατὶ ἀξιώθηκε νὰ ἀναγνωρίσει πέρα ἀπὸ κάθε λογικὴ τὸν   παμμακάριστο τόκο τῆς πανάγνου Νύμφης καὶ τὶς τάξεις τῶν ἀσωμάτων Ἀγγέλων ποὺ   ὑμνοῦσαν Ἐσένα τὸν Βασιλέα Χριστόν, ποὺ σαρκώθηκε χωρὶς σπορὰ ἀνδρός.
Ὕψους ἀνάσσων, οὐρανῶν εὐσπλαγχνίᾳ Τελεῖ καθ᾿ ἡμᾶς, ἐξ ἀνυμφεύτου Κόρης Ἄυλος ὢν τὸ πρόσθεν, ἀλλ᾿ ἐπ᾿ ἐσχάτων Λόγος παχυνθείς, σαρκὶ τὸν πεπτωκότα Ἵνα πρὸς αὐτόν, ἑλκύσῃ πρωτόκτιστον.	Ὁ Βασιλέας τῶν ὕμνων στοὺς οὐρανούς,   Θεὸς Λόγος, κινήθηκε πρὸς ἐμᾶς ἀπὸ εὐσπλαχνία, καὶ ἐνῶ ἦταν ἄυλος καὶ ἄσαρκος   πρίν, στοὺς ἔσχατους χρόνους ἔλαβε σάρκα καὶ ντύθηκε τὸν πεσμένο ἄνθρωπο, γιὰ   νὰ ἑλκύσει πρὸς Αὐτὸν τὸν πρωτόπλαστο Ἀδάμ.
Ὠδὴ δ´.
Γένους βροτείου, τὴν ἀνάπλασιν πάλαι ᾌδων Προφήτης, Ἀββακοὺμ προμηνύει Ἰδεῖν ἀφράστως, ἀξιωθεὶς τὸν τύπον· Νέον βρέφος γάρ, ἐξ ὄρους τῆς Παρθένου Ἐξῆλθε λαῶν, εἰς ἀνάπλασιν Λόγος.	Ψάλλοντας ἀπὸ τότε καὶ σὺ Προφήτη   Ἀββακοὺμ προφήτευες τὴν ἀνάπλαση τοῦ γένους τῶν ἀνθρώπων, γιατὶ ἀξιώθηκες νὰ   προειδεῖς μὲ ἄρρητο τρόπο τὸν τύπο τοῦ μυστηρίου: τὸν Λόγο τοῦ Θεοῦ ποὺ ἦρθε   ὡς βρέφος νέο γιὰ ν᾿ ἀναπλάσει τοὺς λαούς, ἀπὸ τὸ (κατάσκιο καὶ πυκνὸ ἀπὸ τὶς   ἀρετὲς) ὄρος τῆς Παρθένου.
Ἶσος προῆλθες, τοῖς βροτοῖς ἑκουσίως Ὕψιστε σάρκα, προσλαβὼν ἐκ Παρθένου Ἰὸν καθάραι, τῆς δρακοντείας κάρας Ἄγων ἅπαντας, πρὸς σέλας ζωηφόρον Θεὸς πεφυκώς, ἐκ πυλῶν ἀνηλίων.	Ὦ Ὕψιστε, ἔλαβες μὲ τὴ θέλησή σου σάρκα   καὶ γεννήθηκες ἀπὸ τὴν Παρθένο ἴσος μὲ μᾶς τοὺς ἀνθρώπους, γιὰ νὰ μᾶς   καθαρίσεις ἀπὸ τὸ φαρμάκι τῆς κεφαλῆς τοῦ δράκοντα διαβόλου καὶ νὰ μᾶς   ὁδηγήσεις ὅλους, Ἐσὺ ποὺ εἶσαι φύσει Θεός, ἀπὸ τὶς σκοτεινὲς πύλες (τῆς   ἁμαρτίας) πρὸς τὸ ζωηφόρο φῶς (τῆς ἀλήθειας).
Ἔθνη τὰ πρόσθεν, τῇ φθορᾷ βεβυσμένα Ὄλεθρον ἄρδην, δυσμενοῦς πεφευγότα Ὑψοῦτε χεῖρας, σὺν κρότοις ἐφυμνίοις Μόνον σέβοντα, Χριστὸν ὡς εὐεργέτην Ἐν τοῖς καθ᾿ ἡμᾶς, συμπαθῶς ἀφιγμένον.	Ἔθνη, σεῖς ποὺ εἴσαστε πρὶν βυθισμένα   στὴ φθορὰ καὶ τὸν θάνατο καὶ ποὺ ξεφύγατε ὁλότελα ἀπὸ τὴν καταστροφὴ τοῦ   πονηροῦ διαβόλου, ὑψῶστε τὰ χέρια σας μὲ χαρὰ καὶ μὲ ἀγαλλίαση, λατρεύοντας   μοναχὰ τὸν Χριστόν, τὸν εὐεργέτη σας, ποὺ ἦρθε στὸν κόσμο μας συμπάσχοντας νὰ   μᾶς σώσει.
Ῥίζης φυεῖσα, τοῦ Ἰεσσαὶ Παρθένε Ὅρους παρῆλθες, τῶν βροτῶν τῆς οὐσίας Πατρὸς τεκοῦσα, τὸν πρὸ αἰώνων Λόγον· Ὡς ηὐδόκησεν, αὐτὸς ἐσφραγισμένην Νηδὺν διελθεῖν, τῇ κενώσει τῇ ξένῃ.	Παρθένε, σὺ ποὺ βλάστησες ἀπὸ τὴ ρίζα   τοῦ Ἰεσσαί*, ξεπέρασες ὅλα τὰ μέτρα τῶν ἀνθρώπων, ἀφοῦ γέννησες τὸν προαιώνιο   Λόγο τοῦ Θεοῦ Πατρός, ποὺ εὐδόκησε νὰ βγεῖ χωρὶς φθορὰ ἀφήνοντάς σε   ἐσφραγισμένη, μὲ τὴν παράδοξη συγκατάβασή του. * δηλ. τὴ φυλὴ τοῦ Ἰούδα καὶ τὸ βασιλικὸ   γένος τοῦ Δαυίδ: Ὁ Ἰεσσαὶ ἦταν πατέρας τοῦ Δαυίδ.
Ὠδὴ ε´.
Ἐκ νυκτὸς ἔργων, ἐσκοτισμένης πλάνης Ἱλασμὸν ἡμῖν, Χριστὲ τοῖς ἐγρηγόρως Νῦν σοι τελοῦσιν, ὕμνον ὡς εὐεργέτῃ Ἔλθοις πορίζων, εὐχερῆ τε τὴν τρίβον· Καθ᾿ ἣν ἀνατρέχοντες, εὕροιμεν κλέος.	Χριστέ, σὲ μᾶς ποὺ πρὶν εἴμασταν σκοτισμένοι   ἀπὸ τὰ ἔργα τῆς πλάνης, τώρα σοῦ προσφέρουμε μὲ ἐγρήγορση τοῦ νοῦ, ὕμνο   εὐχαριστίας ὅπως ταιριάζει στὸν εὐεργέτη μας. Σὲ παρακαλοῦμε νὰ μᾶς χαρίσεις   ἱλασμὸ καὶ νὰ κάνεις εὔκολο τὸν δρόμο τοῦ οὐρανοῦ, ποὺ ἄν τὸν βαδίσουμε θὰ   βροῦμε τὴν αἰώνιο δόξα.
Ἀπηνὲς ἔχθος, τὸ πρὸς αὐτὸν Δεσπότης Τεμὼν διαμπάξ, σαρκὸς ἐν παρουσίᾳ Ἶνα κρατοῦντος, ὤλεσε ψυχοφθόρου Κόσμον συνάπτων, ταῖς ἀΰλοις οὐσίαις Τιθεὶς προσηνῆ, τὸν Τεκόντα τῇ κτίσει.	Ὁ Δεσπότης Χριστὸς μὲ τὴν σαρκική του   παρουσία ἔκοψε ἀπὸ τὴ ρίζα τὸ νοερὸ μίσος ποὺ ἔτρεφαν πρὸς Αὐτὸν οἱ ἐχθροί   του καὶ τὴν δύναμη τοῦ κοσμοκράτορα καὶ ψυχοφθόρου δαίμονος ἐξαφάνισε. Καὶ   τὸν μὲν κόσμο ἔνωσε μὲ τὶς ἀσώματες ὑπάρξεις, τὸν δὲ Δημιουργὸ ἔκανε προσηνὴ   πρὸς τὴν Κτίση.
Ὁ λαὸς εἶδεν, ὁ πρὶν ἠμαυρωμένος Μεθ᾿ ἡμέραν φῶς, τῆς ἄνω φρυκτωρίας· Ἔθνη Θεῷ δέ, κλῆρον Υἱὸς προσφέρει Νέμων ἐκεῖσε, τὴν ἀπόῤῥητον χάριν Οὗ πλεῖστον ἐξήνθησεν, ἡ ἁμαρτία.	Ὁ λαὸς ἐκεῖνος ποὺ ἦταν πρὶν σκοτισμένος   (ἀπὸ τὴν ἀσέβεια καὶ τὴν ἁμαρτία), αὐτὸς μετὰ τὴν Ἡμέρα* γνώρισε τὸ φῶς τῆς   ἄνω θεογνωσίας. Αὐτὰ τὰ Ἔθνη ποὺ κληρονόμησε ὁ Υἱός, τὰ προσφέρει στὸν Πατέρα   του, ἀφοῦ μοίρασε σ᾿ αὐτὰ χάρη ἄρρητη καὶ περισσή, ἐκεῖ ὅπου πρὶν πλεόναζε ἡ   ἁμαρτία**. * Ἡμέρα ὀνομάζεται ἐξαιτίας τῆς   παρουσίας τοῦ νοητοῦ Ἥλιου τῆς Δικαιοσύνης Χριστοῦ. ** Ὁ λαὸς ὁ πορευόμενος ἐν σκότει ἴδε   φῶς μέγα (Ἡσ. θ´ 2).- Αἴτησαι παρ᾿ ἐμοῦ, καὶ δώσω σοι ἔθνη τὴν κληρονομίαν   σου (Ψαλμ β´ 8).- Ὅπου ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία, ἐκεῖ ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις   (Ῥωμ. ε´ 20).
Ὠδὴ Ϛ´.
Ναίων Ἰωνᾶς ἐν μυχοῖς θαλαττίοις, ἐλθεῖν ἐδεῖτο καὶ ζάλην ἀπαρκέσαι. Νυγεὶς ἐγὼ δέ τῷ τυραννοῦντος βέλει, Χριστὲ προσαυδῶ, τὸν κακῶν ἀναιρέτην, Θᾶττον μολεῖν σε τῆς ἐμῆς ραθυμίας.	Ὁ Προφήτης Ἰωνᾶς ὄντας μέσα στοὺς μυχοὺς   τῆς θάλασσας ζητοῦσε νὰ ἔλθει πρὸς ἐσένα Κύριε (“ἀναβῇ ἐκ φθορᾶς ἡ ζωή μου”)   γιὰ νὰ δοθεῖ τέλος στὴ ζάλη ποὺ τὸν συνεῖχε. Ἐγώ, ὅμως, πληγωμένος ἀπὸ τὴ   σαΐτα τοῦ τυράννου διαβόλου, παρακαλῶ Χριστέ μου νὰ ἔρθεις ἐσὺ πρὸς ἐμένα   γρηγορότερα ἀπὸ τὴ δική μου ραθυμία καὶ ἀμέλεια καὶ νὰ γίνεις ἀναιρέτης τῶν   κακῶν ποὺ μὲ συνέχουν.
Ὃς ἦν ἐν ἀρχῇ, πρὸς Θεὸν Θεὸς Λόγος Νυνὶ κρατύνει, μὴ σθένουσαν τὴν πάλαι Ἰδὼν φυλάξαι, τὴν καθ᾿ ἡμᾶς οὐσίαν Καθεὶς ἑαυτόν, δευτέρᾳ κοινωνίᾳ Αὖθις προφαίνων, τῶν παθῶν ἐλευθέραν.	Ὁ Θεὸς Λόγος πάντοτε ἑνωμένος μὲ τὸν Θεὸ   Πατέρα*, βλέποντας πὼς ὁ ἄνθρωπος δὲν μποροῦσε νὰ φυλάξει ἀκέραιη τὴν πρώτη   ἐκείνη προσφορά (τοῦ κατ᾿ εἰκόνα), κλίνει τοὺς οὐρανοὺς καὶ συγκαταβαίνει νὰ   ἑνωθεῖ σὲ δευτέρα κοινωνία μὲ μᾶς τοὺς ἀνθρώπους. Καὶ κραταιώνει καὶ   δυναμώνει τὴ φύση μας ποὺ πρὶν ἀσθενοῦσε καὶ τὴν ἀναδεικνύει πάλι ἐλεύθερη   ἀπὸ πάθη. *Ἡ ἀρχὴ τοῦ τροπαρίου εἶναι δανεισμένη   ἀπὸ τὸν ἅγ. Ἰωάννη τὸν Θεολόγο (Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος) καὶ τὸ τέλος ἀπὸ τὸν ἅγ.   Γρηγόριο τὸν Θεολόγο (Δευτέραν κοινωνεῖ ὁ Υἱός] κοινωνίας, πολύ τῆς προτέρας   παραδοξοτέραν, ὅσω τότε μεν μετέδωκε τοῦ κρείττονος (τὸ κατ᾿ εἰκόνα). Νῦν δὲ   μεταλαμβάνει τοῦ χείρονος [δηλ. τῆς σαρκός].
Ἷκται δι᾿ ἡμᾶς, Ἀβραὰμ ἐξ ὀσφύος Λυγρῶς πεσόντας, ἐν σκότει τῶν πταισμάτων Υἱοὺς ἐγεῖραι, τῶν κάτω νενευκότων Ὁ φῶς κατοικῶν, καὶ φάτνην παρ᾿ ἀξίαν Νῦν εὐδοκήσας, εἰς βροτῶν σωτηρίαν.	Σὺ Χριστέ, ποὺ κατοικεῖς στὸ φῶς,   εὐδόκησες ἀπὸ ἄκρα φιλανθρωπία νὰ ἔλθεις πρὸς ἡμᾶς καὶ νὰ κατοικήσεις στὴ   φάτνη τῶν ἀλόγων ζώων, ἔξω ἀπὸ κάθε μεγαλοπρέπεια. Γεννήθηκες ἀπὸ τὸ σπέρμα   τοῦ Ἀβραὰμ γιὰ τὴ σωτηρία ἡμῶν τῶν ἀνθρώπων ποὺ πέσαμε μὲ ἄθλιο τρόπο στὸ   σκοτάδι τῶν ἁμαρτιῶν καὶ γιὰ νὰ ἐγείρεις πνευματικὰ παιδιὰ ἀπὸ τὶς πέτρες*. *Δύναται ὁ Θεὸς ἐκ τῶν λίθων τούτων   ἐγεῖραι τέκνα τοῦ Ἀβραάμ (Λουκ. γ´ 8).
Ὠδὴ ζ´.
Τῷ παντάνακτος, ἐξεφαύλισαν πόθῳ Ἄπλητα θυμαίνοντος, ἠγκιστρωμένοι Παῖδες τυράννου, δύσθεον γλωσσαλγίαν· Οἷς εἴκαθε πῦρ, ἄσπετον τῷ Δεσπότῃ Λέγουσιν· Εἰς αἰῶνας, εὐλογητὸς εἶ.	Ὦ τρεῖς Παῖδες, ἀφοσιωμένοι στὸν πόθο   τοῦ παμβασιλέως Θεοῦ, ἐξευτελίσατε τὴν βλάσφημη γλωσσαλγία τοῦ τυράννου   Ναβουχοδονόσορα, ποὺ ὀργίζονταν μὲ μένος ἐναντίον σας καὶ γι᾿ αὐτὸ σᾶς   παρέδωσε στὸ ἀπερίγραπτο πῦρ τῆς καμίνου (ποὺ καθόλου δὲν σᾶς ἔκαψε). Γι᾿   αὐτὸ κι ἐσεῖς εὐχαριστεῖτε τὸν Δεσπότη εὐλογώντας τον εἰς τοὺς αἰῶνες.
Ὑπηρέτας μέν, ἐμμανῶς καταφλέγει Σῴζει δὲ παφλάζουσα, ῥοιζηδὸν νέους Ταῖς ἑπταμέτροις καύσεσι πυργουμένη Οὓς ἔστεφε φλὸξ ἄφθονον τοῦ Κυρίου Νέμοντος εὐσεβείας, εἵνεκα δρόσον.	Ἡ ἀναβράζουσα καὶ ἠχηρὴ φλόγα ποὺ   ὑψωνόταν σὰν πύργος ἀπὸ τὴν ἑπταπλάσια καύση του, τοὺς μὲν ὑπηρέτες τοῦ   τυράννου κατέκαψε μὲ μανία, τοὺς δὲ νέους ἔσωσε καὶ τοὺς ἔστεψε, γιατὶ ὁ   Κύριος χάρισε σ᾿ αὐτοὺς δροσιά ἄφθονη, χάρη στὴν εὐσέβεια καὶ τὴν πίστη τους.
Ἀῤῥωγὲ Χριστέ, τὸν βροτοῖς ἐναντίον Πρόβλημα τὴν σάρκωσιν, ἀῤῥήτως ἔχων ᾜσχυνας ὄλβον, τῆς θεώσεως φέρων Μορφούμενος νῦν· ἧς τινος δι᾿ ἐλπίδα Ἄνωθεν εἰς κευθμῶνας, ἤλθομεν ζόφου.	Ὡς ἀρωγὸς Χριστέ, παίρνοντας τὴ μορφή   μας μὲ τὴ γέννησή σου σήμερα, κατήσχυνες τὸν ἀντίπαλο τῶν ἀνθρώπων διάβολο.   Κι ἐνῶ ἔφερες τὸν πλοῦτο τῆς θεότητας μέσα σου, πρόβαλες τὴ σάρκα* μὲ τρόπο   ἀνερμήνευτο, αὐτὴν ποὺ ἐμεῖς κατακρημνίσαμε ἀπὸ τὸν Παράδεισο στοὺς   σκοτεινοὺς τόπους τοῦ Ἅδη τρέφοντας τὴν ἐλπίδα νὰ γίνουμε θεοί (ὅπως μᾶς   συμβούλευσε ὁ ὄφις). *Πρόβαλε ὡς δόλωμα ὁ Κύριος τὴ σάρκα καὶ   αὐτὴν ξεγελασμένος πολέμησε ὁ διάβολος, γιὰ νὰ νικηθεῖ τελικὰ ἀπὸ τὴν   παντοδύναμη Θεότητα ποὺ δὲν ἔβλεπε.
Τὴν ἀγριωπόν, ἀκρατῶς γαυρουμένην Ἄσεμνα βακχεύουσαν, ἐξοιστρουμένου Κόσμου καθεῖλες, πανσθενῶς ἁμαρτίαν· Οὓς εἵλκυσε πρίν, σήμερον τῶν ἀρκύων Σῴζεις δὲ σαρκωθείς, ἑκὼν Εὐεργέτα.	Τὴν ἀγριωπὴ ἁμαρτία τοῦ ἀφηνιασμένου   κόσμου, ποὺ ἤτανε γεμάτη περηφάνεια καὶ τρελαμένη ἀπὸ τὸν οἶστρο τῆς   ἀκολασίας, τὴν γκρέμισες ὁλότελα. Καὶ ἐκείνους ποὺ τράβηξε πρίν (ἡ ἁμαρτία)   τοὺς σώζεις σήμερα ἀπὸ τὶς παγίδες της, παίρνοντας σάρκα ὤ εὐεργέτη.
Ὠδὴ η´.
Μήτραν ἀφλέκτως, εἰκονίζουσι Κόρης Οἱ τῆς παλαιᾶς, πυρπολούμενοι νέοι Ὑπερφυῶς κύουσαν, ἐσφραγισμένην. Ἄμφω δὲ δρῶσα, θαυματουργίᾳ μιᾷ Λαοὺς πρὸς ὕμνον, ἐξανίστησι χάρις.	Οἱ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης νέοι,   πυρπολούμενοι μὲς στὸ καμίνι χωρὶς νὰ καίονται, εἰκόνιζαν τὴ μήτρα τῆς   Ἀειπαρθένου Κόρης, ποὺ ἔτεκε μὲ ὑπερφυσικοὺς ὅρους κι ἔμεινε σφραγισμένη.   Αὐτὰ τὰ δύο θαύματα (τῶν Παίδων καὶ τῆς Παρθένου) ποὺ τὰ ἐνήργησε ἡ χάρη τοῦ   Θεοῦ θαυματουργικῶς, ξεσηκώνουν τοὺς πιστοὺς νὰ ὑμνήσουν καὶ νὰ δοξολογήσουν τὸν Θεό.
Λύμην φυγοῦσα, τοῦ θεοῦσθαι τῇ πλάνῃ Ἄληκτον ὑμνεῖ, τὸν κενούμενον Λόγον Νεανικῶς ἅπασα, σὺν τρόμῳ κτίσις. Ἄδοξον εὖχος, δειματουμένη φέρειν Ῥευστὴ γεγῶσα, κἂν σοφῶς ἐκαρτέρει.	Τὸν ὄλεθρο τῆς θεοποίησης ἀπὸ τοὺς   πλανεμένους διέφυγε ὅλη ἡ κτίση (μὲ τὴν Χριστοῦ γέννηση) κι ἐνῶ πρὶν φοβόταν   καὶ ἔτρεμε τὴν δόξα ποὺ δὲν τῆς ἀνῆκε ὄντας φθαρτή, τώρα ὑμνεῖ ἀκατάπαυστα μὲ   νεανικὸ σφρίγος ἀλλὰ καὶ τρόμο, τὸν συγκαταβάντα Λόγο ποὺ μὲ σοφία   καρτεροῦσε.
Ἥκεις πλανῆτιν, πρὸν νομὴν ἐπιστρέφων Τὴν ἀνθοποιόν, ἐξ ἐρημαίων λόφων Ἡ τῶν ἐθνῶν ἔγερσις, ἀνθρώπων φύσιν· Ῥώμην βιαίαν, τοῦ βροτοκτόνου σβέσαι Ἀνὴρ φανείς τε, καὶ Θεὸς προμηθείᾳ.	Σὺ Χριστέ, ἡ ἀνάσταση τῶν ἐθνῶν, ἦρθες   γιὰ νὰ ἐπαναφέρεις τὴν πλανεμένη φύση τῶν ἀνθρώπων ἀπὸ τὰ ἔρημα καὶ ἄγρια   βουνά (τῆς ἁμαρτίας) σὲ λιβάδι πλούσιο σὲ ἄνθη (τῆς εὐσεβείας). Καὶ γιὰ νὰ   ἀφανίσεις μὲ τὴν πρόνοιά σου τὴ βίαιη καὶ τυραννικὴ δύναμη τοῦ ἀνθρωποκτόνου   διαβόλου, φανερούμενος ὡς τέλειος ἄνθρωπος καὶ Θεός.
Ὠδὴ θ´.
Στέργειν μὲν ἡμᾶς, ὡς ἀκίνδυνον φόβῳ Ῥᾷον σιωπῇ· τῷ πόθῳ δὲ Παρθένε Ὕμνους ὑφαίνειν, συντόνως τεθηγμένους Ἐργῶδες ἐστίν· ἀλλὰ καὶ Μήτηρ σθένος Ὅση πέφυκεν, ἡ προαίρεσις δίδου.	Εἶναι εὐκολότερο σὲ μᾶς νὰ ἀρκεστοῦμε   ἀπὸ φόβο στὴ σιωπή, ποὺ εἶναι καὶ ἀκίνδυνη. Τὸ νὰ πλέκουμε ὅμως ἐγκώμια καὶ   ὕμνους ἀπὸ πόθο γιὰ Σένα, Παρθένε, ἁρμονικὰ συνταιριασμένους εἶναι δύσκολο κι   ἐπικίνδυνο*. Ἀλλά, Μήτερ, ὅση εἶναι ἡ πρόθεσή μας τόση ἀνάλογα δίνε σὲ μᾶς τὴ   δική σου δύναμη. *«Καθαρτέον πρῶτον ἑαυτόν, εἶτα τῷ   καθαρῷ προσομιλητέον» (Ἁγ. Γρηγορίου Θεολόγου)
Τύπους ἀφεγγεῖς, καὶ σκιὰς παρηγμένας Ὦ Μῆτερ Ἁγνή, τοῦ Λόγου δεδορκότες Νέου φανέντος, ἐκ πύλης κεκλεισμένης Δοξούμενοί τε, τῆς ἀληθείας φάος Ἐπαξίως σήν, εὐλογοῦμεν γαστέρα.	Ὦ Μητέρα ἁγνὴ τοῦ Θεοῦ Λόγου, ποὺ   νεοφανῶς γεννήθηκε ἀπὸ σένα τὴν κεκλεισμένη Πύλη, βλέποντας ἐμεῖς νὰ ἔχουν   παρέλθει πιὰ οἱ κεκαλυμένοι τύποι τῶν Προφητῶν καὶ οἱ σκιὲς τοῦ Νόμου μὲ τὴ   φανέρωση τοῦ φωτὸς τῆς ἀληθείας τοῦ Χριστοῦ, εὐλογοῦμε ἐπάξια καὶ μακαρίζουμε   τὴν εὐλογημένη σου κοιλία.
Πόθου τετευχώς, καὶ Θεοῦ παρουσίας Ὁ χριστοτερπής, λαὸς ἠξιωμένος Νῦν ποτνιᾶται, τῆς παλιγγενεσίας Ὡς ζωοποιοῦ· τὴν χάριν δὲ Παρθένε Νέμοις ἄχραντε, προσκυνῆσαι τὸ κλέος.	Ὁ λαὸς τῶν Χριστιανῶν ποὺ εὐαρεστεῖ τὸν   Χριστό (μὲ τὴν εὐσέβειά του), ἀφοῦ ἀξιώθηκε τῆς ἐνσάρκου παρουσίας τοῦ Θεοῦ   στοὺς κόλπους του, τώρα παρακαλεῖ μὲ δάκρυα νὰ προσκυνήσει τὴ δόξα τῆς   ζωοποιοῦ ἀναγέννησης (τὰ Θεοφάνεια & τὴ Βάπτιση). Κι ἐσὺ Ἄχραντε Παρθένε,   εἴθε νὰ χαρίσεις αὐτὴ τὴν εὐλογία στὸν λαό σου.